Układ krążenia, krwionośny
Układ krążenia (krwionośny) zbudowany jest z zamkniętego systemu naczyń krwionośnych, które pod wpływem rytmicznych impulsów serca transportują nieustannie przez organizm krew.
Krew jest nośnikiem substancji odżywczych, niezbędnych do podtrzymywania czynności życiowych, oraz spełnia funkcję oczyszczającą organizm ze szkodliwych produktów przemiany materii. Bez przerwy krąży od narządów odżywiających (układ oddechowy, pokarmowy) do tkanek ustroju i narządów wydalniczych (nerki, skóra).
Układ krwionośny zbudowany jest z serca i naczyń krwionośnych - tętnic, żył i naczyń włosowatych.
Duży i mały obieg krwi (schemat prosty)
Duży i mały obieg krwi (schemat dokładny)
Serce
Serce (cor) to motor układu krążenia - jest narządem mięśniowym wielkości zaciśniętej pięści. Mieści się we wnętrzu klatki piersiowej (2/3 po lewej stronie) między dwoma płucami i ma kształt nieregularnego stożka, ułożonego w pozycji skośnej, pochylonej. Jego podstawa jest zwrócona w górę i na prawo a koniuszkiem skierowana w dół na lewo. Serce otacza błoniasty worek zwany osierdziem. W jamie serca człowieka wyróżnić można dwa przedsionki i dwie komory. Przegroda serca dzieli je na dwie części: tętniczą - obejmującą lewy przedsionek i lewą komorę i żylną - obejmuje prawy przedsionek i prawą komorę. Przedsionki i komory kurczą się i rozkurczają na przemian - równocześnie ze skurczem przedsionków rozkurczają się komory i odwrotnie. Krew wyrzucana skurczami serca przechodzi do tętnic. Coraz dalej od serca wraz z kolejnym rozgałęzieniem, tętnice stają się cieńsze aż wreszcie przechodzą w drobne naczynia włosowate doprowadzające krew do komórek ciała. Naczynia te umożliwiają również wymianę substancji odżywczych i tlenu pomiędzy krwią a płynami tkankowymi. Od naczyń włosowatych zaczyna się układ żył zbierających krew z tkanek ciała i prowadzących ją do serca. Praca serca w czasie jednej minuty obejmuje przetoczenie około 6 litrów krwi.
Serce (źródło: Wikipedia, licencja GNU).
Serce:
1. Prawy przedsionek
2. Lewy przedsionek
3. Żyła główna górna
4. Łuk aorty
5. Lewa tętnica płucna
6. Żyła płucna dolna
7. Zastawka mitralna
8. Zastawka aortalna
9. Komora lewa
10. Komora prawa
11. Żyła główna dolna
12. Zastawka trójdzielna
13. Zastawka pnia płucnego
Naczynia krwionośne
- Tętnice. Największą, główną tętnicą organizmu jest aorta. Zaopatruje ona cały organizm w krew bogatą w tlen. Aorta wychodzi ku górze z lewej komory serca, zagina się i zstępuje w dół. Na poszczególnych poziomach dzieli się ona na tętnice.
- Żyły. Naczynia żylne początkowo drobne i bardzo liczne łączą się w coraz to większe żyły, które ostatecznie tworzą dwie żyły główne - górną i dolną. Uchodzą one do prawego przedsionka serca. Żyła główna dolna to największa żyła ustroju.
- Naczynia włosowate. Naczynia włosowate, inaczej włośniczki, to najdrobniejsze (niewidzialne gołym okiem) naczynia krwionośne ustroju. Włośniczki swymi rozgałęzieniami tworzą sieć. W sieci włośniczek występują naczynia włosowate tętnicze i żylne. Wyróżnia się typy sieci naczyń włosowatych: zwykła sieć kapilarna w tkankach, sieć dziwna, układ wrotny.
Krew
Krew jest tkanką płynną o czerwonym kolorze, barwa jej zależy od barwnika krwi
- hemoglobiny. Krew przepływa bez przerwy we wnętrzu układu krążenia, dostarczając do wszystkich komórek ciała tlen, składniki odżywcze i inne elementy potrzebne komórką do metabolizmu. Jednocześnie krew transportuje dwutlenek węgla. W organizmie znajduje się zgromadzona krew (w wątrobie i śledzionie), która normalnie nie krąży. Włączana jest ona do krążenia tylko w przypadkach konieczności uzupełnienia utraconej przez organizm krążącej krwi.
Odczyn krwi na ogół stały, jest lekko zasadowy.
Komórki krwi
W osoczu znajdują się różnego rodzaju ciałka, spośród których każda spełnia określoną funkcję:
- krwinki czerwone - erytrocyty - transportują tlen z płuc do komórek i dwutlenek węgla, pochodzący z metabolizmu komórek, w odwrotnym kierunku;
- krwinki białe - leukocyty - mają zdolności żerne i poruszania się. Różne rodzaje tworzą część układu odpornościowego i chronią organizm przed infekcjami;
- płytki krwi - trombocyty - są to kuleczki tłuszczów, lipidów lub cząsteczki barwnika, poruszające się biernie wraz z krążącą krwią. Uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi, zapobiegając krwotokom.
Od lewej: erytrocyt, trombocyt, leukocyt. (źródło: Wikipedia)
Powstawanie krwi
W sposób nieprzerwany tworzą się nowe elementy krwi. Każdego dnia powstaje miliony krwinek czerwonych, białych i płytek krwi. Proces ten zwany hemopoezą, ma miejsce głównie w szpiku kostnym, począwszy od komórek macierzystych, z których wywodzą się różne komórki krwi.